*
Kimimiz yıllardır izliyor, kimimiz yakın zamanda izlemeye başladı, kimimiz ise izlemeye hayli niyetli fakat henüz kuralları tam bilmiyor… Voleybol tanımı, sadece bir spor olarak özetlenemez. Strateji, takım ruhu ve atletizmin heyecan verici bir kombinasyonudur. İster izlediğiniz maçlarda olan bitenleri daha iyi anlamak istiyor olun, ister becerilerinizi geliştirmek için voleybol ile ilgili bilgiler arıyor olun, temel kuralları ve dinamikleri öğrenmek, oyundan daha fazla keyif almanızı sağlar. Voleybol’un popülerliği her geçen gün artmakta ve “Voleybolun anlamı nedir? diye daha sık merak edilir olmaktadır. Bilenler için bilgileri tazelemelik, bilmeyenler için de başlangıç rehberi niteliğindeki “Voleybol 101” sizlerle!
Voleybol Nedir?
Voleybol, altışar kişilik iki takımın, topu filenin üzerinden geçirerek rakip sahaya düşürmeyi amaçladığı bir takım sporudur. Tempoyu, stratejiyi ve kurallara uymayı bir araya getiren dinamik bir spordur. Erkekler için 2.43 m, kadınlar için 2.24 m yüksekliğinde bir file ile bölünmüş dikdörtgen bir sahada oynanır. Her biri genellikle altı oyuncudan oluşan iki takımdan oluşur. Topun ağın üzerinden karşı takımın sahasına gönderilerek yere temas etmesi amaçlanır. İlk oynandığı 1890’lı yıllardan günümüze hem kapalı alanlarda hem de plajlarda, dünya çapında keyifle oynanan hızlı ve tempolu bir spora dönüştü. Her maç, takımların hücum ve savunma arasında dönüşümlü olarak oynadığı bir dizi ralli ile karakterize edilir. Oyuncular servis atma, pas verme, pas atma, smaç vurma ve bloklama gibi çeşitli becerileri kullanırlar. Bu da her oyuncunun çok yönlü ve iyi koordineli olmasını zorunlu hale getirir.
Voleybol Tarihi
Voleybolun tarihçesi, 1895 yılında ABD'de Beden Eğitimi Öğretmeni William Morgan'ın basketbol topunun iç lastiğini kullanarak tasarladığı bir oyuna dayanır. Olimpik düzeyde kabul edilmesi ise 1964 Tokyo Olimpiyatları itibarıyla gerçekleşmiştir.
Voleybolun ilk resmi oyunu, temel kuralların belirlendiği Holyoke'deki YMCA'de oynandı. Oyuncular, topu yüksek bir ağın üzerinden vurmak için ellerini kullandılar ve bir oyun gösterisinden sonra spor hızla popülerlik kazandı.
Voleybol, 20. yüzyılda önemli bir ivme kazandı ve 1964'te branş olarak Olimpiyat Oyunları’na dahil edilmesiyle zirveye ulaştı. 1996'da Olimpiyat Oyunları’naplaj voleybolunun eklenmesi, yeni hayranları ve oyuncuları çeken canlı ve şenlikli bir atmosfere izin vererek erişimini daha da genişletti. Voleybol bugün kapalı alan, plaj ve oturarak voleybol gibi çok sayıda formatta oynanmaktadır.
Voleybol Nasıl Oynanır?
Her takım, sahada üçü önde, üçü arkada olmak üzere altı oyuncuyla yer alır. Oyunun temel amacı, topu en fazla üç pasla filenin üzerinden rakip sahaya gönderip, topun rakip takımın sahasına değmesini sağlamaktır. Topa dördüncü kez dokunmak faul olarak kabul edilir ve bu durumda top karşı takıma geçer.
Peki voleybol kaç set oynanır? Maçlar beş set üzerinden oynanır, üç set kazanan takım karşılaşmadan galibiyetle ayrılır. İlk dört sette 25 sayıya ulaşan ve en az iki sayı fark atan takım seti kazanır. Eğer dört set sonucunda eşitlik olursa, beşinci set 15 sayıya kadar oynanır ve yine en az iki sayı fark aranır. 15 sayı neticesinde iki sayılık fark ortaya çıkmamışsa, iki sayılık fark oluşana kadar set oynanmaya devam eder. Voleybolda set sayısı kazananı belirler. Setlerin kazanılması için ihtiyaç duyulan son sayıya set sayısı, maçı kazanmak için gerekli olan son sayıya da maç sayısı denir.
Takımlarda forması farklı olan oyuncu libero olarak adlandırılır. Libero, savunma uzmanıdır; hücum yapamaz, blok yapamaz ve servis kullanamaz. Her sette toplamda altı oyuncu değişikliği yapılabilir.
Voleybol Kuralları Nelerdir?
Oyun, bir oyuncunun topu filenin üzerinden diğer takıma vurduğu bir servisle başlar. Servis karşılayan takım, topu filenin üzerinden karşıya göndermek için üç dokunuş hakkına sahiptir. Bu karşılıklı olarak top yere değene veya hata yapılana kadar devam eder. Bu dokunuşlar; pas, manşet, smaç ve plase vuruşlarından oluşur. Oyuncular, blok durumu dışında, topa üst üste iki kez vuramaz. Oyuncunun kendi sahasını savunmak için kurduğu bloğa değen top ise 3 vuruştan biri sayılmaz.
Peki voleybolda kaç set alan kazanır? Voleybolda sayılar, hangi takımın servis attığına bakılmaksızın her servis sırasında kazanılan bir sayının verildiği sistem kullanılarak yapılır. Bir maç en fazla beş set üzerinden oynanır ve 25 sayıya ulaşan ilk takım, iki sayı farkını koruduğu takdirde seti kazanır. Maç beşinci sete giderse, o son set final seti olarak adlandırılarak 15 sayı üzerinden oynanır.
Voleybol kurallarının bir diğer önemli yönü de rotasyondur. Bir takım servisi kazandığında, oyuncular pozisyonlarını saat yönünde değiştirmelidir. Bu, oyuncuların servis atma ve sahada farklı pozisyonları deneyimleme fırsatına sahip olmasını sağlar. Bu rotasyonun doğru bir şekilde takip edilmemesi sayı kaybetmeye neden olur.
Ayrıca, oyuncular file ile ilgili belirli kurallara uymalıdır. Hiçbir oyuncu oyun sırasında fileye dokunamaz veya filenin altındaki orta çizgiyi geçemez. Bu kuralların ihlali, karşı takıma bir sayı kazandıran bir hata ile sonuçlanır. Bunlara ek olarak voleybol kuralları madde halinde aşağıdaki şekilde özetlenebilir.
Özet Voleybol Kuralları
Saha Ölçüleri: Saha, 9 metre genişlik ve 18 metre uzunluğundadır. Her yarı saha, 3 metre ön alan ve 6 metre arka alan olarak ikiye ayrılır.
Top Özellikleri: Topun ağırlığı 260-280 gram, çevresi ise 65-67 santimetre arasında olmalıdır.
Voleybol Oyuncu Sayısı: Her takım, sahada altı oyuncu ile yer alır.
Hatalar: Ön alandaki oyuncuların rakip saha çizgisine basması, fileye temas etmesi, sahadaki oyuncuların topu sabit tutması veya topa üst üste iki kez vurması yasaktır.
Servis: Hakemin düdüğünden sonra sekiz saniye içinde kullanılmalıdır.
Pas Sayısı: Servis karşılayan takım, topa en fazla üç kez vurabilir; bir oyuncu topa üst üste iki kez dokunamaz.
Molalar: Her takım her sette 30'ar saniyelik iki mola hakkına sahiptir.
Set Kazanma: 25. sayıya ulaşan takım seti kazanır; ancak arada en az iki sayı fark olmalıdır. Setlerde durum 2-2 olursa, 15 sayılık beşinci set oynanır.
Voleybol Mevkileri Nelerdir?
Voleybol’da her mevki takımın genel başarısına katkıda bulunan farklı bir rol oynar. Standart bir voleybol dizilişinde, her biri kendine özgü sorumlulukları ve beceri gereksinimleri olan altı ana pozisyon vardır. Sahadaki oyuncular, ön ve arka alanda üçer kişilik gruplara ayrılır. Pozisyonlar şu şekildedir:
Ön Alan Mevkileri:
Sol Ön (4 numara)
Orta Ön (3 numara)
Sağ Ön (2 numara)
Arka Alan Mevkileri:
Sol Arka (5 numara)
Orta Arka (6 numara)
Sağ Arka (1 numara)
Voleybolda Oyuncu Rolleri
Libero: Savunma uzmanıdır, genellikle hücum yapmaz. Libero forması ile sahada olan oyuncu servis kullanamaz, blok ve file üstü hücum yapamaz. Servis sırası ona geldiğinde herhangi bir arka alan oyuncusu servise geçer.
Orta Oyuncu: Blok performansının yüksek olması beklenir. Özellikle ortadan oynanan hızlı hücumlarda görev alır.
Pasör: Takımın hücum organizasyonunu yönlendirir. Hücum edecek oyuncunun stratejisine uygun olan pası atar. Sistem içerisinde oynanan toplarda genellikle 2. topu oynamakla görevlidir.
Pasör Çaprazı: Pasörün çaprazında oynar. Savunma görevi üstlenmez. Genellikle takımın hücum yükünü taşır ve sayı üretir. Genel olarak bu oyuncunun yüksek sayılara ulaşması beklenir.
Smaçör: Köşelerden hücum yapar ve savunmada görev alır. Smaçörler ve pasör çaprazları arasındaki en temel farklılık smaçörlerin savunmada aktif sorumluluk almalarıdır.
Voleybol Terimleri
- Servis: Oyunu başlatan ve topu rakip sahaya gönderen vuruş.
- Manşet: Oyuncuların kollarını birleştirerek yaptıkları alttan vuruş.
- Blok: Rakibin hücumunu engellemek için filenin önünde yapılan savunma hareketi.
- Pasör: Topu yükselterek takım arkadaşlarına aktaran oyuncu.
- Plonjon: Topu kurtarmak için yere paralel şekilde yapılan atlayış.
- Plase: Sert vurmak yerine topa hafifçe dokunarak topu rakibin boş alanına yönlendirme.
- Dublaj: Bloktan dönen topları almak için yapılan savunma hareketi.
- Hücum Kombinasyonu: Belirli hücum düzenleri ve taktikleri.
- Teknik Mola: Belirli bir sayıya ulaşıldığında verilen otomatik mola.
- Ralli: Servis atıldıktan sonra top yere değene veya hata yapılana kadar devam eden oyun sekansı.
- Hata: Kurallara aykırı bir hareket (örneğin çift vuruş, çizgi ihlali, file teması).
- Arka Alan Hücumu: Arka hat oyuncusunun 3 metrelik çizginin gerisinden yaptığı hücum vuruşu.
- Pipe atak: Arka hat oyuncusunun 3 numara hizasından (orta bölgeden) yaptığı hızlı hücum vuruşudur.
- Pasör Eşleşmesi: Rakip takımın pasörünü savunma veya hücum stratejisi açısından kontrol etmeye yönelik bir taktik.
- Blok Eşleşmesi: Rakip hücumculara karşı en iyi blokçuların konumlandırılması.
- Avantaj topu: Rakibin zayıf veya kontrolsüz bir şekilde geri gönderdiği, hücum için elverişli topa denir.
- Side-out: Servis karşılayan takımın başarılı bir hücum yaparak sayı alıp servisi kazanmasıdır.
Voleybolun tarihçesi, temel kuralları ve oynanışıyla ilgili bu rehberin, spora olan ilginizi artırmasını umuyoruz. Türkiye’de voleybolun gelişimine katkı sağlamak ve sporun her yaşta insan için ulaşılabilir olmasını desteklemek amacıyla. Vodafone, Sultanlar Ligi’ne ana sponsor olarak ve kadın voleybol milli takımlar sponsorluğu ile Türk voleybolunun yanında yer alıyor. Spora ve sporcuya verdiği değerle geleceğin yıldızlarına ilham veren Vodafone’un desteğiyle voleybol sahaları daha da parlıyor. Çünkü biz inanıyoruz:
Dünya Duysun Biz Burdayız!