Tarımsal üretim ve ürünleri teknoloji ile yönetmek

Pandemi döneminden en fazla etkilenen alanlardan biri tarım ve bunun kalıcı bir etkilenme olduğunu söylemek mümkün. Tarımsal ürünlerin tarladan tüketiciye ulaşmasının süreçleri, ürünleştirme, işlenmiş gıdaya çevrilerek daha uzun süre saklanabilir hale gelmesi, verimliliğin artırılması ile çiftçilerin işlerinin sürdürebilir halde tutulması gibi birçok konu şu anda gündemde ve bu süreçlerin nasıl daha iyi ele alınabileceği konusunda tartışmalar sürüyor.

Bu konular, tarımda dijital araçların ve çözümlerin kullanılmasının yollarının geliştirilmesinin önemini artırıyor. Çok çeşitli ihtiyaçlar ve çözüm olanakları doğru kombinasyonları oluşturarak tarladan sofraya uzanan zincirde uçtan uca çözüm üretmeyi gerektiriyor.

Bunun üreticiye dokunan yanı, ürününün pazarda doğru fiyattan ve bütünüyle alıcı bulmasını sağlayarak üretimin sürdürülebilirliğini sağlamak şeklinde karşımıza çıkıyor. Tüketici tarafında ise, gerekli besinleri alarak sağlıklı kalmak ve bunu katlanılabilir maliyetle gerçekleştirmek temel konu. Durum böyle olunca tarım konusunun içine tedarik zinciri yönetiminden besin değerlerinin korunmasına, ürünün tarlada kalmamasından gıda israfının engellenmesine kadar birçok diğer konu da ekleniyor. Bu kapsam ve çeşitlilik standart ve yaratıcı çözümler için geniş alan açıyor.

Doğuş Şeker’in yaptığı çalışmalar bu süreçleri anlama konusunda yardımcı olabilecek iyi bir örnek oluşturuyor. Vodafone Business’ın dijital tarım çözümünü kullanan Doğuş Şeker’in pancar üretiminde verimliliği artırmaya odaklanan uygulamaları, pandemi sürecindeki izolasyona bağlı olarak artan şeker talebinin karşılanması için gereken kesintisiz üretimi desteklerken tarımsal üretimle ilgili veriyi kullanmayı sağlayarak süreç yönetimini de verimli ve etkin maliyetli bir hale getiriyor. Sürekli üretim, kaynak kullanımı ve stok yönetimi üçlüsüne hakim olmayı sağlayarak iş yönetimine katkı sunan dijital tarım çözümü, operasyonel tarafta ise tarımsal üretimin uzaktan takip edilebilmesi ile gübreleme ve sulama gibi tarımsal operasyonların optimum planlamasını veriye dayalı hale getirerek katkı sağlıyor. Traktör takip çözümü ile tarımsal üretim sürecinin uçtan uca optimizasyonu ve daha az makine ile daha etkin iş planlaması yapmanın sağlanması, hem makine parkına daha düşük yatırım yapmaya imkan veriyor hem de tarımda önemli bir maliyet olan enerji yani mazot tüketimini azaltmaya hizmet ediyor. Çözüm, kıt kaynak olduğu daha fazla gündeme gelen suyun tüketimini de kontrol etmeye olanak tanıyor. Tarım alanlarının tam kapasite ile kullanılmasının kontrolünü sağlayan çözüm, toprağın nemi ve kalitesi ile hava durumunu anlık takip etmeye olanak tanıyor; haşere, doğal afet gibi konularda erken uyarı veriyor. Böylece bir yandan ürün kalitesini artırarak diğer yandan da maliyetleri ve olası hasarı kısarak iki yönlü bir verimlilik artışı sağlanıyor.

Kameralar aracılığıyla tarlalar veya üretim yaptırılan işletmelerin iş süreçlerinin canlı olarak uzaktan takip edilebilmesi ve çalışmaların pandemi kurallarına uygun olarak yapıldığının takip edilmesi içinden geçtiğimiz süreçte dikkat çekici bir fayda. Pandemi döneminde seyahat konusunda gelen kısıtlamalar, çözümün tarladaki üretimin uzaktan takibine olanak tanıma özelliği ile öne çıkmasına neden olurken dijital tarımın çok daha geniş kapsamlı fayda sunduğu da açıkça görülüyor. Kaynakların verimli kullanımı ile üretim aksamadan devam ederken stokların daha etkili kullanımını sağlayan bilgilendirmeler sayesinde finansal süreçler de rahatlatılabiliyor. Vodafone’un dijital tarım çözümünün eşyanın interneti (IoT) teknolojisini kullanarak sunduğu haşere uyarısı özelliği, tarımsal üretimde önemli bir konu olan zirai ilaç kullanımını azaltarak doğal tarıma ve toprakların korunmasına da katkı sağlıyor. Vodafone Business, tarımsal IoT çözümlerinin verimli kullanılması halinde üretimde ve kalitede en az yüzde 25 artış olabileceğini ve girdi maliyetlerinde de yüzde 50 'ye kadar tasarruf sağlanabileceğini belirtiyor. Bunlar dikkat çekici oranlar ancak tarımda dijitalleşmenin çok daha kapsamlı olanaklar ile uygulamalara olanak tanırken ürün bilgi sistemlerinden iletişime kadar entegre çözümlerin katkıyı çok daha yukarıya taşıyabileceğine işaret etmek gerekiyor. Bir kısmı basit görünse de yarattığı etki itibariyle küçümsenemeyecek uygulamalar olarak karşımıza çıkıyor. Özellikle uzmanlığın uygulamaya yayılmasında katkı sağlayarak kaliteyi artıran uygulamalar dikkat çekici. Kemalpaşa Ziraat Odası’nın kısa mesaj ile bilgilendirmeye dayanan uygulaması her iki konuda iyi bir örnek.

Kemalpaşa Ziraat Odası, dijital tarım istasyonlarından aldığı veriler sayesinde 15 mahalledeki 5 bin 700 üreticiye SMS göndererek onlara ilaçlama, yağış ve don uyarıları yapıyor. Kemalpaşa’daki üreticiler daha önce yılda altı kere ilaçlama yapmalarına karşın ürünlerin meyve monilyası hastalığına yakalanmasını önleyemezken dijitalleşme bu tabloyu ciddi biçimde değiştiriyor. Dijital tarım istasyonunu kullanmaya başlamalarıyla birlikte, istasyon onlara ilaçlama için doğru zamanı bildirmeye başlıyor ve yılda üç defa ilaçlama yaparak bu hastalık tehdidini bertaraf ediyorlar. Yani hem bitkisel hastalık tehdit olmaktan çıkarılıyor, hem de ilaçlama maliyetleri düşürülüyor. En önemlisi de kimyasal maddeye ihtiyaç olmadığı için daha sağlıklı, kaliteli ürünler tüketiciyle buluşturulmuş oluyor.

Veri toplamaya ve kısa mesaj ile bilgilendirmeye dayanan bu basit görünümlü sistemin ne kadar büyük fayda sağladığını yıllar önce Adana civarındaki büyük portakal bahçelerini gezerken görmüştüm. Üretici Japonya başta olmak üzere ihracata dönük üretim yaptığından bahçede bir zararlıyı tespit etmesine karşın hemen zirai ilaçlama yoluna gitmemiş ve beklenen yağmurun ardından bu zararlıyı ortadan kaldıran bir böcek türünü kullanarak mücadeleyi tercih etmişti. Ancak bunun için ziraat mühendisinin gelmesi, bahçenin gezilmesi ve toplantıya zaman ayrılması gerekmişti. Zaman kaybedilse de, ürünün yurtdışı pazardaki fiyatının yüksek kalmasını sağlayan bu pratiği bilmek, Kemalpaşa’daki uygulamanın değerini de daha iyi anlamayı sağlıyor.

Bir diğer örnek uygulama Silifke’de gerçekleşiyor. Silifke’de dut üretimi yapan Durasan Aksu Dijital Tarım çözümünü kullandıktan sonra daha dengeli sulama yaparak ve gübre ile elektrik maliyetlerini düşürerek toplamda yüzde 20 tasarruf edildiğini belirtiyor.

Kilis’in Güvenli Köyü’nden çiftçi Murat Salih’in, dijital tarım istasyonuyla iş yapış şeklini değiştirerek yonca balyalarını daha kaliteli hale getirmesi ve pamuk verimi için çok önemli olan ekim zamanlamasına da yine dijital tarım istasyonundan aldıkları veriler ile karar verdiklerini belirtmesi de dijital tarımın yarattığı değeri gösteren önemli bir tanıklık. Pandemi döneminde tarım ekonomisinin maalesef daha da bozulması, önümüzdeki dönemde bu tür çözümlerin değerini artıracak.

Kerem Özdemir