Büyümeyi kalkınmaya çevirip sağlamlık yaratmak

Pandemi ile birlikte büyük bir dönüşüm yaşamaya başladık ve dijitalleşmenin damgasını vurduğu bu dönüşüm devam ediyor. Kısa vadede etkisini yitirmesi beklenmeyen bu dönüşüm, e-ticaret gibi alanlarda altı yedi katı bulan büyümeye neden olurken dikkatlerin bu alanlara yönelmesini getiriyor.

Büyüme her zaman şirketler için ilgi çekici bir gösterge olmuştur ve bu trend bir kez daha yenileniyor. Ancak insan vücudunda çok hızlı kilo almanın veya vermenin kan basıncında yani tansiyonda bünyenin kaldıramayacağı türden değişimler yaratarak beyin kanaması ya da kalp krizi gibi ölümcül sonuçlara yol açmasında olduğu gibi, şirketler de hızlı küçülme dönemlerinde olduğu gibi hızlı büyüme dönemlerinde de kriz geçirebilir. Bunu engellemek için vücutta kas ve damar yapısını güçlendiren çalışmalarda olduğu gibi şirketlerin de büyümelerini kalkınmaya; başka bir deyişle güçlü bir yapıya kavuşmaya tahvil etmeleri gerekir.

Bunun ayrıntılarını, işletmelerin organizasyonları ile insan vücudu arasında benzerliklere dayanarak rahatça anlayabiliriz. Şirketler, insan vücutlarındaki kana benzer özellik gösteren nakit ile ayakta dururlar ve nakit akışları bozulduğunda ölürler. Kandaki oksijen düzeyinin şirketlerdeki karşılığı ise kârdır. Kanı aksa da kanında yeterli oksijenin taşınmadığı insanların yaşadığı sorunların benzerleri kârlılığı bozulan şirketlerde de ortaya çıkar. Bu tür örnekler çoğaltılabilir ama sonuçta hayata geçirilmesi gereken formül “sağlam kafa sağlam vücutta bulunur” ifadesinin işaret ettiği konsepte dayanıyor.

Bunu açıklamak için, şirketlerin metabolizmasına göz atmak gerekiyor ve bu metabolizma, 80/20 İlkesi olarak da ifade edilen Pareto Prensibi ile açıklanıyor. Buna göre bir şirket cirosunun yüzde 80’ini müşterilerinin yüzde 20’sinden elde ediyor. Buna ek olarak yapılan bir tanımlama, şirketin ayakta kalmak için ihtiyaç duyduğu kârın müşterilerin yüzde 5’inden elde edildiği şeklinde. Şirketlerin sağlıklı organizasyon oluşturmayı düşünürken bu değerlere dikkat etmeleri gerekiyor.

Bu koşullar altında fit kalmanın yolu, verimliliği yüksek bir işgücüyle kârlı bir operasyon yaratmaktan geçiyor. Dijitalleşmenin bu formülde yarattığı değişim, dijitalleşen bir operasyonun marjinal maliyetle replike edilebilmesi yani kopyalanabilmesi nedeniyle dijital bir işletmenin toplam müşteri portföyünün çok genişlemesini ve yüzde 80’lik bölümün ciroya ve kâra etkisinin çok daha yukarı çıkmasını sağlamak şeklinde olabilir. Bunu, Arnold Schwarzenegger’in canlandırdığı kas ve metal aksam karışımı bir vücuda benzeterek açıklayabiliyorum; dayanıklılığı kadar sonuç alıcılığı da çok yüksek ve insan vücuduna göre farklı kurallarla işleyen bir yapı karşımıza çıkıyor.

Vodafone müşterisi olan bin 200 çalışanlı bir tekstil şirketinde Vodafone Red Kontrol’ün Personel Verimliliği Takip Yönetimi ile üretim verimliliğinde yüzde 20'lik artış sağlaması bu tür bir Terminatör etkisine işaret ediyor. Bu yorumu yapmamın nedeni, aynı zamanda işletmede fazla mesai ihtiyacının da yüzde 30 azalması. Bunun anlamı, şirketin işlerini zamanında tamamlamasını sağlayan verimliliği yakalaması. Bu, aynı zamanda bir kalkınma ve sağlamlaşma adımı.

Tech Trends 2021 raporunda sağlamlaşma terimini kullanan Deloitte Digital Türkiye, dayanıklılığı, değişime uyum sağlamak ve değişim ortamında gelişmek için ısrarcı olmak şeklinde tanımlıyor. Personel Verimliliği Takip Yönetimi ile elde edilen sonuç, bunun ötesine geçiyor. Türkiye’de verimlilik artışı, geleneksel ve ağırlıklı olarak fazla mesaiye dayanan ve düşük düzeyde seyreden bir olgu.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın 22 Ocak 2021 tarihli Türkiye Ekonomisinde Haftalık Gelişmeler ve Genel Görünüm raporunda verimlilik artışının düşük oranına işaret ediliyor. Raporda yer alan Yıllık Toplam Sanayide Birim Ücret Endeksi’nde 2015 düzeyi 100 olarak alındığında 2019 itibariyle ulaşılan çalışılan saate göre verimlilik düzeyi 116,1 olarak ifade ediliyor. Yani tekstil şirketinde bir uygulama ile elde edilen verimlilik artışı kabaca sanayide beş yılda elde edilen artışın yaklaşık dört puan ama oransal olarak yüzde 25 ya da dörtte bir daha yüksek olması. Daha ayrıntılı bir analiz için daha fazla veriye ihtiyaç var ancak bunun münferit bir örnek olmadığı görülüyor.

Bir diğer örnekte, Red Kontrol’ün makine yönetimi çözümünü kullanan bir Vodafone müşterisi, operatör molaları, hammadde sevkıyatı ve makine arızalarını daha iyi yönetmeye başladığı için verimliliğini yüzde 20 artırıyor. Bunlar aynı zamanda ülkenin kalkınmasına katkı olarak değerlendirmemiz gereken örnekler ama şirketleri sağlamlaştırarak rekabetçilikten istihdama kadar şirketin kas ve damar yapısına yaptığı katkı daha görünür.

Çözümlerin sağladığı verimlilik artışı önemli ama yaratılan etki sadece sanayi ve verimlilik ile de sınırlı değil. Red Kontrol çözümlerinin şirketlerin operasyonel mükemmeliyetine yaptığı katkı da açıkça görülüyor. Gıda sektöründe faaliyet gösteren bir Vodafone müşterisi ise 'Enerji Yönetimi' çözümünü kullanarak soğuk zincir denetimi, klima takibi ve aydınlatma izleme ile elektrik tüketimini azaltıyor. Firma bu sayede tasarruf sağlarken aynı zamanda daha çevreci bir yapıya kavuşarak kurumsal kimliğini sürdürülebilirlik performansı ile güçlendiriyor.

Red Kontrol aynı zamanda servis kalitesinde yarattığı yükselişle dikkat çekiyor. Bir pizza markasının ihtiyacına göre motosiklet takip ve makine takip çözümleri birleştirilerek terzi usulü bir çözüm geliştirilmesi, pizza teslim süresini 30 dakikadan 25 dakikaya düşürüyor. Teslimat sürelerinin bu sektörde bir rekabet aracı olabildiği düşünüldüğünde bu performans artışının önemi daha iyi anlaşılıyor.

Red Kontrol aynı zamanda insandan kaynaklanan hataların yol açabileceği zararı azaltarak da şirketlere verimlilik artışı sağlıyor. Büyük bir miktarda et alımı yapan bir börek firmasının sahibinin, bu etlerin bozulmasını engellemesinin sağlanması bu alanda bir örnek. Firma sahibi, uçakla gittiği Kıbrıs’ta havaalanına indiğinde telefonunda buzdolabının açık olduğu yönünde bir alarm görüyor. Ekibini aradığında durumun farkında olunmadığını anlayan şirket sahibi, kapının kontrol edilmesini istediğinde kapının hafifçe aralık kaldığı anlaşılıyor.

Son örnekte, etlerin ya da kurumsal bir kaynağın zarar görmesinin engellenmesi şeklinde karşımıza çıkan verimlilik, gerek bu şekilde gerek insan kaynağının verimliliğini artırmak şeklinde sonuç yarattığında daha sağlam ve ülkeye daha büyük refah sağlayan şirketlerimizin ortaya çıkmasına da katkıda bulunacak. 

Kerem Özdemir